Thoát vị đĩa đệm: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa hiệu quả
Thoát vị đĩa đệm là bệnh xương khớp phổ biến gây đau lưng, tê chân tay. Tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và cách phòng ngừa bệnh hiệu quả.
1. Giới thiệu chung về bệnh thoát vị đĩa đệm
Thoát vị đĩa đệm là một trong những bệnh lý xương khớp phổ biến nhất hiện nay, đặc biệt ở độ tuổi lao động từ 25–55 tuổi. Theo thống kê, khoảng 30% người trên 35 tuổi có dấu hiệu thoát vị đĩa đệm ở mức độ khác nhau. Bệnh không chỉ gây đau lưng, tê bì chân tay mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động, chất lượng cuộc sống, thậm chí có thể dẫn đến tàn phế nếu không điều trị kịp thời.
2. Thoát vị đĩa đệm là gì?
Đĩa đệm là một cấu trúc nằm giữa các đốt sống, có vai trò như “bộ giảm xóc”, giúp cột sống di chuyển linh hoạt. Đĩa đệm gồm nhân nhầy bên trong và bao xơ bên ngoài.
Khi lớp bao xơ bị rách hoặc suy yếu, nhân nhầy thoát ra ngoài, chèn ép lên rễ thần kinh hoặc tủy sống, tình trạng đó được gọi là thoát vị đĩa đệm.
Có thể gặp thoát vị ở nhiều vị trí:
• Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng (phổ biến nhất).
• Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ.
• Thoát vị đĩa đệm cột sống ngực (ít gặp hơn).
3. Nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm
Có nhiều yếu tố làm tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm, trong đó bao gồm:
3.1. Nguyên nhân cơ học
• Lao động nặng, bê vác sai tư thế.
• Ngồi quá lâu, cúi gập người nhiều (nhân viên văn phòng, tài xế).
• Tập luyện thể thao không đúng kỹ thuật, đặc biệt các môn có tác động mạnh đến cột sống.
3.2. Nguyên nhân thoái hóa
Tuổi tác khiến đĩa đệm mất dần tính đàn hồi, bao xơ yếu đi, dễ rách khi có tác động mạnh.
3.3. Chấn thương
Tai nạn giao thông, tai nạn lao động hoặc va chạm trong sinh hoạt cũng có thể gây thoát vị đĩa đệm.
3.4. Yếu tố khác
• Thừa cân béo phì, gây áp lực lên cột sống.
• Di truyền: cấu trúc đĩa đệm yếu bẩm sinh.
• Hút thuốc lá làm giảm lưu thông máu nuôi dưỡng đĩa đệm.
4. Triệu chứng thoát vị đĩa đệm
Tùy vị trí thoát vị mà triệu chứng có sự khác nhau.
4.1. Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng
• Đau lưng âm ỉ hoặc dữ dội, lan xuống mông, đùi, cẳng chân (đau thần kinh tọa).
• Tê bì, mất cảm giác ở chân.
• Yếu cơ, khó đi lại, đứng lên ngồi xuống khó khăn.
4.2. Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ
• Đau vùng cổ, vai gáy, lan xuống cánh tay.
• Tê ngón tay, giảm lực cầm nắm.
• Có thể gây đau đầu, chóng mặt.
4.3. Các triệu chứng chung khác
• Cảm giác châm chích, kiến bò dọc theo dây thần kinh.
• Hạn chế vận động, dễ mệt mỏi.
• Nặng hơn có thể mất kiểm soát đại tiểu tiện (hội chứng đuôi ngựa).
⸻
5. Biến chứng nguy hiểm nếu không điều trị
• Đau thần kinh tọa mạn tính.
• Teo cơ chi do dây thần kinh bị chèn ép lâu ngày.
• Liệt vận động hoặc tàn phế.
• Rối loạn cơ tròn (tiểu tiện không kiểm soát).
• Ảnh hưởng nặng nề đến tinh thần, giảm chất lượng sống.
⸻
6. Chẩn đoán thoát vị đĩa đệm
Bác sĩ thường dựa vào khám lâm sàng kết hợp các cận lâm sàng:
• Chụp X-quang: đánh giá hình thái cột sống, loại trừ nguyên nhân khác.
• MRI (Cộng hưởng từ): phương pháp chính xác nhất, xác định vị trí, mức độ thoát vị.
• CT scan: áp dụng khi không thể chụp MRI.
• Điện cơ: đánh giá mức độ chèn ép rễ thần kinh.
7. Cách điều trị thoát vị đĩa đệm
Việc điều trị phụ thuộc vào mức độ bệnh, thường áp dụng từ bảo tồn đến phẫu thuật.
7.1. Điều trị bảo tồn (đa số bệnh nhân)
• Nghỉ ngơi, thay đổi lối sống: tránh mang vác nặng, giữ tư thế đúng.
• Dùng thuốc: thuốc giảm đau, chống viêm, giãn cơ theo chỉ định bác sĩ.
• Vật lý trị liệu: kéo giãn cột sống, trị liệu bằng nhiệt, sóng ngắn, siêu âm.
• Bài tập phục hồi chức năng: tập cơ lưng – bụng để hỗ trợ cột sống.
• Y học cổ truyền: châm cứu, bấm huyệt, cứu ngải, đắp thuốc thảo dược.
7.2. Điều trị can thiệp
• Tiêm ngoài màng cứng: giảm viêm, giảm đau nhanh chóng.
• Nội soi lấy nhân thoát vị: ít xâm lấn, thời gian hồi phục nhanh.
• Phẫu thuật mở: áp dụng khi chèn ép nặng, có nguy cơ liệt.
8. Phòng ngừa thoát vị đĩa đệm
• Tư thế đúng khi ngồi, đứng, làm việc.
• Tập thể dục thường xuyên: bơi lội, yoga, đi bộ, plank.
• Duy trì cân nặng hợp lý, tránh béo phì.
• Không hút thuốc lá, hạn chế rượu bia.
• Chế độ dinh dưỡng giàu canxi, vitamin D, collagen để nuôi dưỡng cột sống.
⸻
9. Câu hỏi thường gặp về thoát vị đĩa đệm
9.1. Thoát vị đĩa đệm có tự khỏi không?
Không. Bệnh không thể tự khỏi hoàn toàn, nhưng nếu phát hiện sớm, điều trị đúng cách, triệu chứng có thể cải thiện và bệnh được kiểm soát.
9.2. Người bị thoát vị đĩa đệm có nên tập thể thao không?
Có, nhưng phải chọn môn phù hợp (bơi, đi bộ, yoga). Tránh các môn nặng như cử tạ, bóng chuyền, đá bóng.
9.3. Thoát vị đĩa đệm có di truyền không?
Không trực tiếp, nhưng yếu tố di truyền có thể khiến cấu trúc đĩa đệm yếu, dễ thoái hóa.
10. Kết luận
Thoát vị đĩa đệm là bệnh lý xương khớp nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa và kiểm soát nếu người bệnh nhận biết sớm triệu chứng, điều chỉnh lối sống và tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ.
Việc thăm khám định kỳ, luyện tập đúng cách và giữ gìn tư thế cột sống trong lao động, sinh hoạt chính là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe cột sống, tránh thoát vị đĩa đệm.
